پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره 5، زمستان 1385: 152 - 143 مجتبی مقصودی چکیده:در گونه‌شناسی پژوهش‌های علمی رساله‌ها یا پایان‌نامه‌های تحصیلی یکی از مهمترین انواع پژوهش‌ها محسوب می‌شوند. هر دانشجوی مقطع کارشناسی ‌ارشد و دکترا در پایان‌ دوره‌های آموزشی عهده‌دار تدوین رساله‌ای است که پس از انتخاب موضوع و ارائه طرح نامه به گروه آموزشی مربوطه و طی پروسة علمی ـ اداری - به‌خصوص تصویب عنوان در شورای پژوهشی دانشکده- توسط دانشجو جنبة عملیاتی و رسمی به خود می‌گیرد و در‌نهایت پس از تهیه و تدوین، در جلسه‌ای به طرح و دفاع از یافته‌ها و نتایج خود می‌پردازد.علی‌رغم طیف وسیع و گسترده‌ای از پرسش‌ها که در ارتباط با پایان‌نامه‌های دانشجویی قابلیت طرح و بررسی دارد، این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش محدود و در‌عین‌حال مهم است که: «به لحاظ تنوع و فراوانی موضوعی، عناوین پایان‌نامه‌های دانشجویی از چه وضعیتی برخوردار است؟» بدین ترتیب در اثنای پژوهش مشخص خواهد شد چند درصد از رساله‌ها به مسائل ایران و چند درصد به مسائل دیگر کشورها می‌پردازند، تمرکز بر مباحث انتزاعی، نظری و اندیشه‌ای تا چه حد است و چند درصد از موضوعات کاربردی‌تر به نظر می‌رسند؟ هم‌پوشانی، شباهت و تکرار عناوین پایان‌نامه‌ها تا چه میزانی است و در چه حوزه‌‌هایی خلأ وجود دارد؟فرضیة اصلی  این پژوهش آن است که: «به‌رغم دقت‌ِ نظر مسئولین و مراجع علمی صلاحیت‌دار (مدیران گروه‌ها، شورای پژوهشی، اساتید راهنما و مشاور) در تأیید و تصویب عناوین پایان‌نامه‌های دانشجویی، بخش قابل‌ توجهی از رساله‌ها با دورافتادگی از واقعیات و نیازهای سیاسی-اجتماعی جامعه و کشور، جنبة غیرکاربردی داشته و تکرار و هم‌پوشانی از‌جمله نکات قابل طرح در عناوین پایان‌نامه‌های دانشجویی محسوب می‌شود؛ هر‌چند در پژوهش پیمایشی، این فرضیه مورد تأیید قرار نگرفت.به لحاظ روشی و به تناسب نوع تحقیق و ماهیت پژوهش، در جمع‌آوری اطلاعات از روش استقرایی بهره گرفته شده است. از میان جامعة آماری یا رساله‌های دو مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دستمایة این پژوهش نمونه‌گیری تصادفی از 700 عنوان پایان‌نامه می‌باشد. محدودة زمانی عناوین پایان‌نامه‌ها بین سال‌های 1385-1370ه‍.ش و محدودة مکانی از 8 دانشگاه و مرکز آموزشی دولتی مستقر در شهر تهران شامل: دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس، امام صادق(ع)، علامه طباطبایی، تربیت معلم، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی انتخاب شده است.واژه‌های کلیدی: پایان نامه، کارشناسی ارشد، دکتری ، علوم سیاسی، روابط بین‌الملل