دکتر مجتبی مقصودی

دانشیار رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی


دانشیار رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

طبقه بندی موضوعی
بایگانی
آخرین نظرات

۳۷۴ مطلب با موضوع «گفتگو و هم اندیشی» ثبت شده است

۰۲
اسفند

در نشست هم اندیشی اعضای انجمن علمی مطالعات صلح ایران مطرح شد؛

مقصودی: هنوز ضرورت گفت و گو درباره صلح در ایران احساس نشده است

پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران -تهران

«عدم وجود رشته مطالعات صلح در ایران بسیار مشهود است. جالب این است که در کشورهای همسایه از هند و پاکستان و کشورهای دورتر موضوع صلح و حل منازعه کم و بیش در دانشگاه ها تدریس می شود. در برخی کشورها مانند هندوستان تقریبا کمتر دانشگاهی در این کشور است که در حوزه علوم انسانی و اجتماعی کار کند و این به عنوان رشته جداگانه تدریس نشود.»

به گزارش جماران، دکتر مجتبی مقصودی،  دانشیار دانشکده علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز و بنیانگذار انجمن علمی مطالعات صلح ایران در نشست هم اندیشی اعضای این انجمن که در محل خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، با محور قرار دادن موضوع ضرورت پرداختن بیشتر به موضوع صلح در جامعه ایرانی و سطح سیاسی و اجتماعی گفت:

ما در فضایی قرار گرفتیم که چرخه خشونت، تعارض و منازعه به شدت در حال افزایش است. از نهاد خانواده تا جمع های بزرگ تر، از سطح ملی تا منطقه ای و البته بین المللی میان بازیگران بزرگ تر شاهد روند رو به رشد خشونت و منازعه هستیم.

در تعداد بسیار زیادی از کشورها به خصوص کشورهایی مانند ایران مشکلی که ظهور و بروز پیدا کرده برآمده از نهاد خود دولت است. نهادی که براساس منطق باید داور بی طرف در منازعات باشد و شکاف های داخلی را کاهش دهد خود به باری در این فضا تبدیل شده و به این چرخه منازعه دامن می زند.

نمونه ها زیاد است؛ از پرونده های موجود در دادگستری و تعداد زندانیان گرفته تا  فساد گسترده، از عدم سهولت کسب و کار تا شاخص فلاکت ، از کیفیت زندگی تا میزان شادی ، از امید به زندگی تا وضعیت اجتماعی به شمول وضعیت مهاجرت همه نشان می دهد که ما در این چرخه گرفتار شده ایم.

صلح در منطق نهادهای مدنی و  از دل همکاری ها و تعامل ها برمی آید اما همین نهادهای مدنی و علمی در حوزه عمومی ضعیف عمل کردند. نهادهای سیاسی هم نداریم که دقیقا دغدغه صلح داشته باشند و متاسفانه هنوز در هدف گذاری ها صلح در انتهای مطالبه های سیاسی است.

به لحاظ علمی هم  کم و بیش این وضعیت حاکم بوده است. البته شاید روند و بسترها بهتر شده باشند. علیرغم تلاش هایی که صورت گرفته در دانشگاه های مفید، تربیت مدرس، علامه طباطبایی و مطالعات جهان انجام شد اما ما همچنان خلاء وجود رشته مطالعات صلح و حل منازعه را در دانشگاه ها داریم. این موضوع بین رشته ای است و همه رشته ها می توانند در این بحث ورود کنند و در تعامل با هم می توانند این رشته را پوشش بدهند.

عدم وجود رشته مطالعات صلح در ایران بسیار مشهود است. جالب این است که در کشورهای همسایه از هند و پاکستان و کشورهای دورتر موضوع صلح و حل منازعه کم و بیش در دانشگاه ها تدریس می شود. در برخی کشورها مانند هندوستان تقریبا کمتر دانشگاهی در این کشور است که در حوزه علوم انسانی و اجتماعی کار کند و این به عنوان رشته جداگانه تدریس نشود.

از سوی دیگر ما با مشکل فهم غیردقیق و سنتی از صلح هم مواجه هستیم. از ابتدا که موضوع صلح را مطرح می کردیم برخی می گفتند مگر ما جنگ داریم؟ مگر ما دعوا و منازعه داریم؟ یکی از دستاوردهای این انجمن و فعالیت های کنشگران این حوزه این بود که این ادبیات گفت و گو درباره صلح و ضرورت آن اندکی جاافتاد و حداقل سوال هایی از این جنس در مرور زمان کمتر پرسیده می شود. پیش از این احساس ضرورت اجتماعی نسبت به پرداختن به موضوع صلح و مصالحه در ایران و ادبیات متناظر با آن کمتر وجود داشت.

پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران -تهران

  • کدخبر: 1623993

مقصودی: هنوز ضرورت گفت و گو درباره صلح در ایران احساس نشده است | پایگاه خبری جماران (jamaran.news)

 

  • مجتبی مقصودی
۲۴
آذر

 

گزارش نشست نقد و بررسی

 کتاب کنشگران مرزی

نشست "نقد و بررسی کتاب کنشگران مرزی" به همت انجمن علمی مطالعات صلح ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۲ در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست که توسط روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی تنظیم شده با افزوده هایی در ادامه می آید. در این نشست علاوه بر نویسنده کتاب دکتر مقصود فراستخواه جامعه شناس و استاد برنامه ریزی توسعه آموزش عالی، دکتر مجتبی مقصودی دانشیار دانشکده علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز و بنیانگذار انجمن علمی مطالعات صلح ایران ، دکتر محمد منصورنژاد دین پژوه عضو هیات مدیره انجمن علمی صلح ایران و دکتر مریم خالقی به عنوان دبیر گروه کتاب و صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران مشارکت داشتند.

 

مجتبی مقصودی: رسالت انجمن مطالعات صلح می تواند با نظریه کنشگران مرزی وجه جدیدی پیدا کند

مجتبی مقصودی از اساتید دانشگاه، بیان داشت: توماس اسپریگنز نویسنده کتاب "فهم نظریه های سیاسی" یک الگوی چهار وجهی برای نظریه پردازی ارائه داده است که شامل مشاهده بحران و بی نظمی، تشخیص درد، بازسازی جامعه آرمانی و راه حل برای درمان درد است که این الگو در مورد کتاب اخیر مقصود فراستخواه هم صادق است. نظریه کنشگران مرزی تنها یک نظریه نیست بلکه یک رهیافت مطالعاتی است؛ به علاوه اگرچه نویسنده مدعی آینده پژوهی و ارائه راهبرد نیست ولی مثل هر نظریه ای، علاوه بر توضیح و تعریف، تبیین و تعلیل، راز و رمز گشایی، آینده پژوهی و ارائه راهبرد نیز در بطن خود دارد؛ همچنان که در کتاب "کنشگران مرزی" دایره واژگانی نویسنده و پختگی اثر خودنمایی می کند.

از نظر فراستخواه موجودیت نام ایران، صلح و همبستگی اجتماعی مدیون کنشگران مرزی است. با چنین مقدماتی می توان مدعی شد که ادبیات و نظریه کنشگران مرزی ارتباط وثیقی با مأموریت و رسالت انجمن مطالعات صلح ایران می یابد و آنهم تلاش برای دستیابی به اهداف توسعه ای، انسانی و اخلاقی در سایه ایثار و گذشت از طریق گفتگو، مصالحه، چانه زنی، مذاکره، معامله، بده و بستان

وی افزود: اما سوالاتی هم در مورد این کتاب مطرح است از جمله اینکه آیا کنشگری مرزی ترویج نوعی فرصت طلبی و اپورتونیسم سیاسی- اجتماعی نیست؟ انتخاب سیاست صبر و انتظار، عافیت طلبی، بی عملی و انتظار تا رسیدن میوه محصول نیست؟ کنشگری مرزی به شکلی پنهان و ظریف می تواند به نوعی کاسبی مرزی تبدیل شود.... و هر کس را بتوان در این زمره قرار داد؟ و هر کسی را با این لیبل و برچسب تطهیر کرد؟

در بحث کارکردهای کنش مرزی، این کنشگران در پنج سطح طبقه بندی می شوند: سطح ایجاد یا تاسیس، سطح امداد یا تقویت، سطح اصلاح و سپس سطح اخطار و در نهایت -یعنی در مواردی که هیچ یک از اینها امکان نداشته است- در سطح انتقال؛ انتقال برای کاهش هزینه های جایگزینی و جلوگیری از هزینه های فروپاشی بیش از حد ساختارها.... بدین ترتیب آیا کسانی مثل فروغی، وثوق الدوله و قوام السلطنه را می توان در این جایگاه دید؟

جابجایی محتوای مفاهیم روبرو نیستیم و آیا در  نظریه کنشگری مرزی مرزهای میان خدمت و خیانت جابجا نمی شود؟ آیا

آیا در  نظریه کنشگری مرزی رادیکالیسم و انقلابی گری، بسیج گریی و عدالت خواهی رادیکال نفی نمی شود و جای خود را به مصالحه و چانه زنی نمی دهد؟

وجه غالب کنشگری با ظرفیت بسیج و بسیج گری اجتماعی و سیاسی تعریف می شود؛ حال آنکه نظریه کنشگری مرزی در عمل اجتماعی- سیاسی بسیج گری را در دستور کار ندارد.

 

محمد منصورنژاد: می توان در سطح فرا ملی و فرو ملی هم از نظریه کنشگران مرزی استفاده کرد

محمد منصورنژاد از اساتید دانشگاه، بیان داشت: قبلا دو یادداشت در مورد کتاب "کنشگران مرزی نوشته ام و تقدیم نویسنده کرده ام. پیشنهاد می کنم مراسم نکوداشتی برای مقصود فراستخواه برگزار شود که او در ابعاد مختلف کم نظیر است از جمله در اخلاق فردی و اجتماعی. او قلب سلیم دارد، مهربان، خوش برخورد و نقدپذیر است. وی استاد روش تحقیق است و بسیار روشمند صحبت می کند. او دردمند ایران است و البته خود مصداق بارز کنشگر مرزی است.

وی افزود: می خواهم از منظر اجتماعات علمی درباره کتاب صحبت کنم. درباره اجتماعات علمی در ایران سه نظر وجود دارد. عده ای معتقدند در ایران اجتماعات علمی نداریم. عده ای دیگر می گویند اجتماعات علمی داریم اما ضعیف است و دسته سوم معتقدند اجتماعات علمی داریم و نشانه اش همین نشست ها است. دیدگاه مقصود فراستخواه به نظریه دوم نزدیک تر است. اما سوال مطرح می شود که چرا اجتماعات علمی ما ضعیف است؟ در جواب می توان گفت ما باید آثار همدیگر را بخوانیم، نقد کنیم و رفرنس بدهیم که متاسفانه کمتر این کارها را انجام می دهیم.

او ادامه داد: در مقدمه کتاب، از نظریات متفکران خارجی استفاده شده است. اما آیا ما ایرانیان کسی را نداشته ایم که تأملی داشته باشد؟ البته این کتاب برخلاف کتاب "ما ایرانیان"که با یک نگاه واگرایانه و به نوعی منفی نگرانه نوشته شده است، کتابی است که امیدوارانه وارد مسائل ایران شده است. البته این کتاب در حال حاضر یک تبیین است و باید به سمت تجویز هم برود. هم چنین باید مشخص هم بشود که کنشگر مرزی چه کسی نیست؟ در نهایت می توان در سطح فرا ملی و فرو ملی هم از نظریه کنشگران مرزی استفاده کرد.

 

مقصود فراستخواه: تحولات ایران با کنشگران مرزی بهتر تبیین می شود

مقصود فراستخواه نویسنده کتاب "کنشگران مرزی" اظهار داشت: این چهارمین جلسه نقد این کتاب است. معنقدم که نقادان رهگشا هستند. حدود ۱۲ سال پیش در نشستی از مرحوم غلامحسین صدیقی به عنوان یک کنشگر مرزی نام بردم و از آن جا استارت تالیف این کتاب زده شد. این که فردی بعد از گذشت چند سال دیدگاه هایش ویرایش شود، سعادتی است به شرط این که توجیه درستی داشته باشد ولی در مورد خودم حسم این نیست و این کتاب را به عنوان چایگزین کتاب "ما ایرانیان" نمی بینم. در "ما ایرانیان" ساختارها را نقد کردم اما کتاب "کنشگران مرزی" روش پژوهشی دیگری دارد.

وی افزود: نظریه کنشگران مرزی می گوید که ایران را با قهرمانان و اهریمنان نمی توان توضیح داد. ما تاریخ درشت را می خوانیم ولی تاریخ میانی و جزئیات و تاریخ مردم را نمی خوانیم و فقط فاتحان و سرکوبگران را می بینیم. تحولات ایران با کنشگران مرزی بهتر تبیین می شود. هم تغییرات و هم بقا با کنشگر مرزی بهتر توضیح داده می شود. کنشگران مرزی یک طیف خاکستری بزرگ هستند.

او اضافه کرد: ایران را با ساختار نمی توان توضیح داد. برای جوامعی که تثبیت شده اند ساختار مهم تر است اما برای جوامعی مانند ایران که ساختارهایش هوشمند نیستند، کنشگران هوشمند خیلی مهم هستند. در کتاب، ۱۶ محدودیت برای کنشگران مرزی ذکر کرده ام.

  • مجتبی مقصودی
۲۴
آذر

 

انجمن علمی مطالعات صلح ایران و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می کنند:

 

سلسله نشست های گروه کتاب و صلح؛

بررسی کتاب کنشگران مرزی

با حضور نویسنده کتاب:

مقصود فراستخواه ؛جامعه شناس و استاد برنامه ریزی توسعه آموزش عالی

 

سخنرانان؛

مجتبی مقصودی دانشیار دانشکده علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز و بنیانگذار انجمن علمی مطالعات صلح ایران

محمدمنصورنژاد عضو هیات مدیره انجمن علمی صلح ایران

 

دبیر نشست:

مریم خالقی نژاد دبیر گروه کتاب و صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران

 

زمان: شنبه ۱۸ آذرماه ساعت ١٧

مکان:خانه اندیشمندان علوم انسانی، تالار حافظ

لینک حضور مجازی:

https://meet.google.com/aum-fyyt-puu

 

Border activists

  • مجتبی مقصودی
۲۴
آذر

آیین نکوداشت استاد بزرگ علوم سیاسی و روابط بین الملل

دکتر قاسم افتخاری

پوستر

آیین نکوداشت استاد بزرگ علوم سیاسی و روابط بین الملل دکتر قاسم افتخاری برگزار می شود.

با گفتارهایی از:

 حسین پوراحمدی

 ابوالفضل دلاوری

 حمیدرضا رحمانی زاده

 محمدکاظم سجادپور

 حسین سلیمی

 عباس عراقچی

 محمدجواد غلامرضاکاشی

ابراهیم متقی

حمیرا مشیرزاده

نسرین مصفا

مجتبی مقصودی

 یوسف مولایی

چهارشنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۲ ساعت ۱۶

سالن فردوسی

برنامه به صورت حضوری برگزار می گردد.

ورود برای عموم آزاد و رایگان است.

دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

انجمن علوم سیاسی ایران

خانه اندیشمندان علوم انسانی

  • مجتبی مقصودی
۱۸
آبان

 

حامیان جامعه مدنی (حجم)، انجمن علمی مطالعات صلح ایران و انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی برگزار می‌کنند:

 

 سلسله نشست‌های توسعه و جامعه مدنی

 

🔰چهارمین نشست:

«جامعه مدنی، توسعه، حق به صلح»

Civil Society

🎙سخنرانان:

 ▫️حبیب احمدزاده؛ نویسنده و کارگردان، جانباز جنگ تحمیلی و از اعضای موسس و هیات مدیره موزه صلح

 ▫️مجتبی مقصودی؛ نویسنده و پژوهشگر ایرانی حوزه علوم سیاسی و عضو انجمن علمی مطالعات صلح ایران

 ▫️رحمان قهرمان‌پور؛ نویسنده و پژوهشگر روابط بین‌الملل

 ▫️رئوف آذری؛ کنشگر صلح و محیط زیست، عضو هیات مؤسس و نایب رییس انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی

زمان: سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ ساعت ۱۶:۳۰

 📮 محل برگزاری: سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران (تهران، خیابان طالقانی، جنب سینما فلسطین، خیابان شهید برادران مظفر، پلاک ۸۶)

  • مجتبی مقصودی
۱۴
آبان

 

کمیته صلح و سلامت انجمن علمی مطالعات صلح ایران با مشارکت انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی و بنیاد توسعه صلح و مهربانی دومین وبینار (میزگرد) سه شنبه های صلح و سلامت را با موضوع

 

«چشم انداز سلامت اجتماعی و تنوع قومی در ایران »

 

را به تاریخ سه شنبه ١٦ آبان ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۱:۰۰ برگزار میکند

در این میزگرد به تبیین رویکردهایی که یک اجتماع سالم برای در برگیری تنوع قومی و استفاده از ظرفیت های تنوع و تکثر در عین حفظ وحدت و یکپارچگی اتخاذ می نماید٬ پرداخته خواهد شد.

salamat

سخنرانان:

- مجتبی مقصودی

دکتری علوم سیاسی، عضو هیات علمی و دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی

 

- عبدالوهاب شهلی بر

دانش آموخته جامعه شناسی و مدیر گروه جامعه شناسی شهر و مطالعات منطقه ای انجمن جامعه شناسی ایران

 

- رئوف آذری

دانش آموخته مدیریت آموزش، کنشگر صلح و محیط زیست. عضو هیات موسس و نایب رییس انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی

لینک ورود به نشست:  https://meet.google.com/aff-ntrd-pcn

  • مجتبی مقصودی
۰۷
مهر

 

ماهنامه وطن یولی برگزار می کند:

نشست بررسی و گفتگو در باره

تمامیت ارضی، وحدت ملی و حدود آزادی بیان

 

با حضور

مجتبی مقصودی

تیرداد بنکدار

آریا سلگی

سعیده پراش

داود دشتبانی

 

 

 

زمان: شنبه 8 مهر 1402 ساعت 17

مکان: بلوار کشاورز، خیابان عبداله زاده، نبش کوچه افشار، پلاک 21

 

 

  • مجتبی مقصودی
۰۴
مهر

مفهوم شناسی تغییرات اجتماعی و سیاسی

 

مبانی انقلاب ها و جنبش های اجتماعی

مجتبی مقصودی

 

به اهتمام: باشگاه اندیشه

18 شهریور 1402

 

طرح مساله:

تغییر و تحول و دگرگونی جزء تجزیه ناپذیر حیات انسان ها و جوامع محسوب می شود؛ چنان که به گفتهٔ هراکلیت یا هراکلیتوس از فیلسوفان پیشاسقراطی یونان باستان: «نمی‌توان در یک رودخانه دو بار پا گذاشت، چرا که هنگامی که برای بار دوم از آن عبور می‌کنیم، دیگر نه آن رودخانه رودخانه قبلی است و نه تو آن آدم قبلی.» درنظر او، آنچه یگانه و پایدار می‌نماید، در واقع تغییر و تحول است.

این تغییر و تحول هم راستا با تأثیر و تأثرها در دنیای کنونی از شتاب،گستردگی وفراگیری بیشتری برخوردار شده است تا جایی که یک از مباحث کلیدی در حوزه علوم اجتماعی موضوع تغییرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است و بحث "انقلاب ها و جنبش های اجتماعی"  از جمله بحث های کانونی و کلید فهم تغییرات اجتماعی است.

سرفصل های جلسه

 معنایی و مفهومی

منابع و مراجع مهم

در اهمیت نامگذاری دقیق و مناسب رویدادهای سیاسی و اجتماعی

انواع طبقه بندی

ابعاد پژوهشی جنبش های اجتماعی

بررسی زمینه های ذهنی و عینی انقلابات

شباهت ها و تفاوت های انقلابات و جنبش های اجتماعی

جنبش های اجتماعی از دیدگاه آلن تورن جامعه شناس فرانسوی و چارلز تیلی جامعه شناس آمریکایی(جامعه شناسی تاریخی) و ...

کارکردهای جنبش های اجتماعی

تاکتیک های مبارزاتی جنبش ها

سنخ شناسی جنبش های اجتماعی

پیشینه تاریخی جنبش های اجتماعی در ایران و جهان

بررسی جنبش های اجتماعی در سایه مطالعات بین رشته ای و چند رشته ای

 

  • مجتبی مقصودی
۱۰
مرداد

بازگشت پرقُدرتِ گفتمانِ ایرانشهری به سیاست

مجتبی مقصودی

 

    چند ماهی از درگذشت فیلسوف بی بدیل، نویسنده بزرگ و مترجم توانا دکتر سید جواد طباطبایی می گذرد. جامعه علمی ایران همچنان در بهت و حیرت از دست دادن این اندیشمند یگانه، نظریه پرداز، اندیشه ورز پرکار و عمیق و ایران اندیش و ایرانگرا قرار دارد  و مهم تر آنکه در زمانه ای که کشور از هر سو در معرض تلاطمات جدّی است و به او نیاز فکری و راهبری دارد بیش از پیش خلاء حضور اندیشه های راهگشای این اندیشمند احساس می شود.

*****

   طباطبایی در چند حوزه نام آشناست. اولین حوزه نظریه پردازی است. طراحی و تدوین نظریه زوال اندیشه سیاسی در ایران و نیز نظریه ایرانشهری به مثابه پروژه ای نظری و در عین حال انضمامی و راهبردی را در این عرصه می توان برشمرد. دومین حوزه هگل شناسی وی است که محصول آن تألیفات، ترجمه ها و درس گفتارهایی در باره هگل است. سومین حوزه ترجمه های گرانسگی است که از استاد بجای مانده است ترجمه و بازنویسی کتاب سقوط اصفهان به روایت کروسینسکی وکتاب های فلسفه اسلامی و ایرانی اثر هانری کُربن از جمله شاخص ترین این آثار است. چهارمین حوزه تلاش های آموزشی رسمی و غیر رسمی است که از دانشگاه شروع شد و در ادامه بصورت غیررسمی در قالب درسگفتارها، سخنرانی ها و حضور در کلاس هایی موسساتی چون پرسش ادامه یافت.

 

 

 

اندیشه های طباطبایی و صراحت در گفتار وی جنب و جوشی جدّی در جامعه دانشگاهی و محافل سیاسی ایران برجای گذارد و همفکران و منتقدین زیادی بر له یا بر علیه وی قلمفرسایی کردند و شاید از این منظر تأثیرگذارترین فیلسوف و اندیشمند معاصر ایران محسوب می شود. وی در حالیکه که شیفتگان، همفکران و طرفداران پروپا قرص فراوانی داشت منتقدین سرسخت و صریحی نیز داشت که علیرغم فوت استاد همچنان اندیشه ها و نظرات وی را محل بحث و نظر  چالش برانگیز کرده اند.

 

مقایسه اندیشه های شریعتی و طباطبایی از چشم انداز جریان سازی و اقبال اجتماعی

 ظهور، بروز و برجستگی جریان اسلام سیاسی در دهه 1350 محصول چند متغیر مهم بوده است. اول ظرفیت اسلام شیعی در بسیج گری حول محور ظلم ستیزی و عدالت گستری؛ دوم آمادگی جامعه ایران در بهره برداری از ظرفیت های سنتی در مذهب شیعه و الگو برداری از آن؛ سوم غفلت و تحلیل غلط نظام سیاسی وقت از ظرفیت و توان سازماندهی سیاسی نیروهای مذهبی و روحانیت بر علیه نظام سلطنت با بهره گیری از هیئت های مذهبی و مساجد با این تصور که خطر جدّی که نظام سیاسی را تهدید می کند از ناحیه اتحاد جماهیر شوروی و نیروهای چپ گرا و سپس نیروهای جبهه ملی است؛ لذا نیروهای مذهبی با محدودیت های کمتری روبرو بوده اند، بدین لحاظ تصور اینکه بزعم رژیم پهلوی نیروهای ارتجاع سیاه که به نیروهای مذهبی اطلاق می گردید بتوانند حرکت فراگیر سیاسی در سطح کشور ایجاد نمایند منتفی بود در چنین مقطعی دکتر علی شریعتی با بهره گیری از تریبون دانشگاه و حسینیه ارشاد با برجسته سازی اسلام عدالت خواه، ضد استثماری و ضداستبداد از طریق بازتعریف و قرائت رادیکال، مدرن و گاه سوسیالیستی از تاریخ و نقش رهبران صدر اسلام چون علی(ع)، فاطمه(س) و ابوذر و سلمان مسیر بازگشت به خویشتن خویش شیعی را تشویق و هموار سازد.

این یادداشت مدعی است و تأکید دارد که اولا نظام سیاسی وقت وزن نیروهای مذهبی در تحولات سیاسی کشور دهه 1350 ه. ش را خوب برآورد نکرد و نیروهای مذهبی را مخاطره ای جدی نمی دانست، لذا هیئت های مذهبی و مساجد توانست سنگر مبارزاتی مخالفین حکومت پهلوی گردد. و ثانیا یکی از شخصیت های مهم جریان سازی اسلام سیاسی و در عین حال منتقد متولیان رسمی یعنی روحانیت شیعه در این دهه دکتر علی شریعتی مزینانی بود که با آثار قلمی و سخنرانی های پرشور و هیجانی توانست اشتیاق قابل توجهی در نسل جوان و جامعه سنتی برای بازگشت به اسلام سیاسی هموار سازد. بدین لحاظ بخش زیادی حیات اسلام سیاسی در ایران در دهه 1350 و برجستگی این جریان و گفتمان محصول تلاش های فکری شریعتی و غفلت نظام پهلوی از نیروهای مذهبی بود.

با ترسیم چنین نقش برجسته و محوری از شریعتی در اقبال اجتماعی به اوج رسانی و یارگیری گفتمان اسلام سیاسی در دهه 1350 ه. ش به سراغ فیلسوف گفتمان ایرانشهری فرهنگی سید جواد طباطبایی می رویم که پس از چندین دهه تلاش نظری و مطالعاتی از دهه  1390 توانست گفتمان ایرانشهری فرهنگی را فراتر از مرزهای ملی به مرکز ثقل مباحث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای خروج از بحران کشور قرار دهد.

  مشخصا با اقبال اجتماعی و سیاسی بخش های وسیعی از جامعه سیاسی ایران به نظریه ایرانشهری فرهنگی، این جریان و گفتمان از دهه 1390 پروبال می گیرد و عملا پس از چهار دهه در حاشیه و انزوا بودگی، جایگاه خود را در مرکز ثقل جریانات سیاسی و فکری و منازعات گفتمانی از منظر ظرفیت بسیج گری، الگو سازی و نمادپردازی، تحول خواهی و راهنمای عمل بودن باز می یابد و تا حدی می توان مدعی بود که در اولین سال های سده ی پانزدهم ه. ش گفتمان غالب در جامعه ایران را تشکیل داده است. واقعیتی که هیچگاه در برآوردهای نظام سیاسی پیش بینی نمی شد و ظرفیت های گفتمان سازی این جریان و اندیشه نه تنها از منظر نظام سیاسی، بلکه از منظر تحلیل گران و صاحبنظران سیاسی داخلی و خارجی مغفول مانده بود.

به عبارت دیگر؛ در رصد و برآورد تحلیل گران نظام جمهوری اسلامی هیچگاه بازگشت گفتمان ایرانگرایی بعد از سقوط نظام پهلوی پیش بینی نمی شد. تصور غالب مسئولین نظام این بود که شکست و سقوط نظام پادشاهی در بهمن 1357 به مثابه مرگ ابدی جریان ایران گرا در جغرافیای سیاسی کشور است. در بهترین حالت نظام احتمال تهدید و خطر از جانب نیروهای چپ و مذهبی را می داد ولی از جانب نیروهای ایرانگرا را نمی داد.

دیگر مختصات گفتمان ایرانشهری فرهنگی

"مساله ایران" کلید فهم اندیشه سید جواد طباطبایی است. گفتمان ایرانشهری طباطبایی به مثابه گفتمانی هویت محور و فراگیر با بازگشت به خویشتن ایرانی خویش آغاز می شود و در هم تنیده با دنیای مدرن پروبال می یابد و به ِخرد امروزین مجهز می شود. در این دستگاه فکری، خاص گرایی های قوم گرایانه و ناسیونالیسم در ذیل نظریه و گفتمان ایرانشهری فرهنگی رنگ می بازد.

پشتوانه دقیق و عمیق علمی- تاریخی و نظری اندیشه های طباطبایی باعث شده تا اضلاع و ابعاد دستگاه فکری طباطبایی جنبه شعاری، هیجانی و پوپولیستی نداشته باشد و مبتنی بر شعور و اندیشه ورزی عالمانه و دارای پشتوانه بومی و ریشه دار ایرانی باشد؛ لذا انسجام فکری و مدل آرمانی وی همخوانی کاملی با تاریخ و فرهنگ چند هزار ساله کشور دارد.

از جمله ویژگی های دیگر این گفتمان آینده نگری و آینده گرایی است که می تواند ایرانِ در بحران را از این مهلکه رهانیده و به ساحل امن برساند؛ از طرفی ظرفیت بازسازی و احیاء تمدنی را دارد. چشم انداز سازی از احیاء تمدنی به مدد مولفه ها و اندوخته های چند هزار ساله در سایه اندیشه های دکتر طباطبایی نه تنها امکانپذیر، بلکه حتمی است.

اگر چه این گفتمان گذشته تاریخی را مبنای تحلیل، درس آموزی و ایده پردازی قرار داده ولی در گذشته و تاریخ باقی نمانده و از مدرنیته و دستاوردهای آن فراری نشده است؛ بلکه مدرنیته را از لوازم دستگاه فکری ایرانشهری می داند.

 تقدم ایرانیت بر اسلامیت و قرار گرفتن وجه دینی و مذهبی در چارچوب هویت ملی از جمله مختصات پروژه ایرانشهری سید جواد طباطبایی است. در این نگرش اسلامیت جزیی از هویت ملی و تاریخی ایرانیان ارزیابی شده است که از قضا تقویت هویت ایرانی را بدنبال داشته است.

 توسعه گرایی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از دیگر ستون های پروژه ایرانشهری است که آینده ایران را در بستر آن شکوفا و پیشگام می بیند؛ مؤلفه ای که در میان اغلب جریانات اسلام گرا و رهبران فکری شان در سایه عدالت خواهی و ظلم ستیزی رنگ باخته و بعضا ظهور و بروز نداشته است.

حسن ختام

    کالبد شکافی جریان ایرانشهری، در کنار روند پژوهی فضای حاکم بر کشور و توالی بحران های موجود به همراه تحولات منطقه ای و جهانی نشان می دهد جریان ایرانشهری روند رشد یابنده شتابانی را در سال های گذشته طی کرده و در سال های آینده نیز طی می نماید. ضعف و ناتوانی جریان های مختلف سیاسی در مسأله یابی و کمک به برون رفت از بحران های موجود و در پاسخگوییِ به هنگام و کم هزینه مطالبات سیاسی- اجتماعی، غلبه جریان ایرانشهری و تبدیل آن به گفتمان مسلط را با ظرفیت بسیج گری سیاسی - اجتماعی و نمادسازی نشان می دهد. بخش قابل توجهی از این این روند یعنی؛ باز خیزش مجدد این جریان، زنگار زدایی و حرکت به سمت تبدیل شدن به گفتمان مسلط محصول تلاش های فکری، اندیشه ورزی و نظریه پردازی سید جواد طباطبایی است که در چند دهه اخیر از سوی استاد بصورت آرام آرام ولی پیش رونده تعمیق و گسترش یافته است .

منتشره در:

مجتبی مقصودی، "بازگشت پرقُدرتِ گفتمانِ ایرانشهری به سیاست"، سیاست نامه، سال هفتم، شماره 26، بهار 1402

  • مجتبی مقصودی
۲۱
تیر

سلسله یادداشت هایی در باره انتخابات جدید انجمن علوم سیاسی ایران(4)

اهمیت انتخابات امروز 

 

مجتبی مقصودی

از بنیانگذاران و عضو هیات مدیره ادوار مختلف انجمن علوم سیاسی ایران

http://drmaghsoudi.ir

 

مجمع عمومی و هشتمین دوره انتخابات هیأت مدیره انجمن علوم سیاسی ایران امروز چهارشنبه 21 تیرماه 1402 برگزار خواهد شد. در سلسله یادداشت های یک هفته اخیر تلاش کردم با نگاهی از درون و نیز با رویکرد انتقادی، و به ویژه با انتقاد از خود، به عنوان عضو هیأت مدیره ادوار مختلف فعالیت های انجمن را مورد نقد و بررسی منصفانه قرار دهم تا تجربه ی پرهزینه این مسیر طی شده نقشه ی راهی برای هیأت مدیره بعدی انجمن باشد.

 "در ضرورت مشارکت انجمنی"،"اعضاء انجمن و موضوع حق عضویت" و نیز "نگاهی گذرا به ظرفیت های معطل مانده انجمن علوم سیاسی" سه یادداشتی بود که با رعایت ملاحظات اخلاقی و مبتنی بر اسناد و مستندات دست اول منتشر گردید، هرچند برخی دوستان با گرته برداری از ایده های اصلی آن نوشتار و در یادداشتی با قلمی تند، انجمن را نوازش کردند. البته امیدوارم بعد از نوشتار امروز بتوانم در یادداشت شماره 5 در "ضرورت تمهید پیوست اقتصادی" یافته های خودم را  برای ادامه فعالیت موفق تر انجمن ارائه نمایم.

در تنویر افکار مخاطبین شرکت کننده در انتخابات امروز طرح چند نکته را ضروری می بینم تا شاید در سایه طرح این نکات انتخاب همکاران شایسته تری محقق گردد.

اول: اخلاق انجمنی و حرفه ای: به اعتبار دو دهه کار نهادسازی، تأسیسی و انجمنی شهادت می دهم؛ هیات مدیره و روسای ادوار مختلف انجمن همکارانی اخلاق مدار با سلامت انجمنی و حرفه ای بوده اند که در چارچوب فعالیت انجمنی و اخلاق حرفه ای جز به اعتلای نام علوم سیاسی کشور و انجمن علوم سیاسی ایران نیندیشیدند. وارد هیچ زد و بندی نشدند و  در سایه اعتبار و سرمایه های اجتماعی و علمی انجمن، آورده ای برای خود دست و پا نکردند. روسای انجمن علوم سیاسی ایران از  دکتر قاسم افتخاری، مرحوم دکتر محمد علی شیرخانی، دکتر سید محمد کاظم سجادپور، دکترعبدالامیر نبوی تا دکتر کیومرث اشتریان از خوشنام ترین اساتید کشور بوده و به سهم خود به انجمن وزن و اعتبار بخشیده اند.

دوم: اجتناب از حزبی سازی فعالیت انجمنی : انجمن علوم سیاسی ایران به عنوان یک نهاد علمی، نه از کمیسیون ماده 10 احزاب وزارت کشور؛ بلکه با مجوز کمیسیون انجمن های علمی ایران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تأسیس شد؛ لذا نمی تواند در نقش احزاب سیاسی به کنش گری بپردازد به همین دلیل کنش گری سیاسی در زمره مسئولیت ها و مأموریت های هیچ انجمن علمی و حتی انجمن علوم سیاسی ایران که پسوند سیاسی را هم به عنوان پشتوانه خود دارد پذیرفتنی نیست. لذا ائتلاف سازی های تشکیلاتی-حزبی و طرح شعارها و وعده های انتخاباتی و انتشار پوستر در شب برگزاری مجمع و انتخابات در پیشینه فعالیت انجمن های علمی بی سابقه، خارج از عرف و روال معمول و تعجب برانگیز است و جا دارد در فرصت مناسب دلایل، زمینه ها، بسترها و خاستگاهای این حرکت تأمل و بررسی شود! لذا، مشخصا برای اجتناب از فعالیت تشکیلاتی- حزبی، آن هم بصورت یک محفل محدود و بسته، وجود تنوع دانشگاهی در ترکیب منتخبین هیأت مدیره یک اصل و رویه بوده و یکی از کارکردهای حضور نماینده وزارت علوم در فرایند برگزاری مجمع و انتخابات هیأت مدیره، نظارت بر نحوه اجرای این اصل و تایید بر صحت و سلامت برگزاری انتخابات از همه ی جهات و از این ناحیه است. ملاحظه ای که در همه ادوار هفتگانه انتخابات هیأت مدیره انجمن لحاظ شده است.

سوم: آنتاگونیستی سازی فضای موجود به مثابه خطایی راهبردی در مناسبات انجمنی: همواره افراط و تفریط آسیب زا بوده و انسان ها را از واقعیت ها دور ساخته و مانع از دیدن حقایق می شود؛ بلکه در دراز مدت هزینه های همزیستی و مصالحه را سنگین و به فاصله ها و شکاف ها دامن زده و گاه التیام ناپذیر می سازد. تبدیل صحنه انتخابات انجمنی به کارزارهای تبلیغاتی آنتاگونیستی و آن هم از نوع سلبی با وعده و وعیدهای پوپولیستی در انجمن ها بشدت کم سابقه بوده؛ نه تنها نوعی خودزنی تلقی می شود؛ بلکه این سوال را متبادر به ذهن می سازد که دوستان چه تصوری از قبول مسئولیت در هیات مدیره یک انجمن علمی دارند که چنین می تازند و وعده می دهند. به همین دلیل کار انجمنی به مثابه کاری داوطلبانه، بدون دریافت های مالی مستلزم روحیه، اخلاق، منش  و روش مدارا جویانه است نه پرخاشگرانه و کدورت برانگیز! بدین لحاظ؛ بنظر می رسد تنها اطلاعات نظری و کتابخانه ای از فعالیت مدنی- انجمنی برای عضویت در هیأت مدیره بزرگترین نهاد علوم سیاسی کشور کفایت ننماید؛ بلکه مستلزم ارائه مصادیقی از تجربه عینی و رئال از کار موفق داوطلبانه از سوی دوستان است تا توانمندی و استمرار روحیه داوطلبانه کاندیداها باورپذیر باشد.

چهارم: ضرورت حضور نسل های مختلف علوم سیاسی کشور در ترکیب هیات مدیره و ساختار علمی و اجرایی انجمن: اگر حضور و مشارکت اساتید و بزرگان معمر موجب وزن و اعتبار انجمن می شود و هویت بخش است؛ حضور نسل جوان تر نیز می تواند به فعالیت های انجمن گستردگی و شتاب بخشد. مشارکت متوازن و معنادار هر یک از نسل ها به عنوان مکمل یکدیگر در ترکیب هیأت مدیره، علاوه بر انتقال دانش و تجارب علمی و نیز بهره گیری از ظرفیت های ارتباطی هر یک از نسل ها، تحقق اهداف و ماموریت های انجمن را امکان پذیرتر می سازد؛ همچنان که حضور و مشارکت زنان نیز  می تواند ضمن تلطیف فضای کاری، انجمن را کاراتر و موفق  ترگرداند.

http://drmaghsoudi.ir

 

  • مجتبی مقصودی