مداحی و سیاست ورزی در جمهوری اسلامی ایران

(با تأکید بر مداحان و شاعران آئینی)

غلامرضا پابرجا .  مجتبی مقصودی

فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران

 پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 تیر 1400

 

چکیده

نفوذ کلامی- مذهبی مداحان در بدنه اجتماعی، مساجد و مراسم آئینی مذهبی در جمهوری اسلامی ایران و حمایت برخی از عناصر، لایه‌ها و نمادهای قدرت این گروه در تحولات مهم سیاسی از جمله انتخابات و... موجب ورود و تاثیرگذاری آنان بر مناسبات قدرت به مثابه گروه فشار و ذینفع گردیده است. اما با این وجود، سیاست‌ورزی مداحان و شاعران آیینی در کشور ما از انسجام و سامان مناسبی برخوردار نیست و همین مسأله بارها برای نظام تنش آفرین شده و موجب سقوط یا انحراف برخی از مداحان وشاعران آیینی و گروه‌های سیاسی نیز شده است.

پژوهش حاضر با کاربست روش توصیفی- تحلیلی مطالعه و بررسی خود را معطوف به مداحی و سیاست ورزی نموده و در بستر آن در تلاش بوده، تا در ابتدا، نگاهی اجمالی به تاریخچه و نیز وضعیّت کنونی برگزاری مراسم مداحی و شاعران آیینی افکنده، و سپس، فرایندهایی را که سبب شکل گیری مداحان سیاسی و به تبع آن مداحی های سیاسی در کشور شده است را مورد واکاوی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها: مداحی  مداح  سیاست ورزی  جمهوری اسلامی  مناسک و آئین

 

برجام‌ به مثابه بخشی از هویت هزار‌توی سیاست‌خارجی ج.ا.ا

 گفتگو با دکتر مجتبی مقصودی

مجله ایرانی روابط بین الملل. گزارش پرونده. ویژه خرداد 1400

 

 

دکتر مجتبی‌مقصودی استاد علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی و ریاست انجمن علمی مطالعات صلح‌ایران در گفتگو با مجله ایرانی روابط بین‌الملل در خصوص آینده سرنوشت برجام‌ در پایان دولت دوازدهم بیان داشتند که، تجربه بیش از دو دهه اخیر در سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی‌ایران نشان داده است که قوه‌مجریه در فرایند سیاست‌خارجی بیشتر کنشگر‌ منفعل تصمیمات حاکمیتی است و قدرت مانور جدی ندارد، لذا با رفتن یا آمدن دولت‌ها تغییرات قابل‌توجه برآمده از اراده ملت در انتظار سیاست‌خارجی کشور نیست که در حال حاضر نیز انتظار تغییرات بسیار متفاوتی را داشته باشیم.

دکتر‌مقصودی در ارتباط با سرنوشت و آینده برجا‌م در دولت سیزدهم اذعان داشتند که، به نظر می‌رسد در ارتباط با برجام‌ تصمیم کلی نظام معطوف به ادامه کج‌دار و مریز برجام‌ خواهد بود. در واقع با دست پس‌زدن‌ و با پا پیش کشیدن ادامه خواهد یافت، بدین لحاظ می‌توان مدعی شد مثل همه‌ی مشکلات، مسائل و مصائب‌ملی در این کشور چون گرانی، سوء‌مدیریت، تورم، فساد‌سیاسی-اقتصادی، اقتصاد رانتی‌ و.... که گویا خاتمه‌ای برای آنها متصور نیست و پرونده آن بسته نخواهد شد، بر‌جام نیز چون استخوان لای‌زخم در فرآیند سیاست‌خارجی کشور باقی خواهد ماند و به بخشی از هویت هزار‌توی سیاست‌خارجی کشور بدل خواهد شد.

این استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل سیاسی در ادامه و در خصوص تیم مذاکره‌کننده احتمالی آینده اذعان داشتند که، در همه دنیا تبحر، زیرکی و تکنیک‌های مذاکراتی‌ از سوی دیپلمات‌ها در راستای تامین منافع‌ملی، فاکتور مهمی در راستای سیاست‌خارجی کشورها ارزیابی می‌شود، حال آنکه در جمهوری اسلامی‌ایران این مهم جایگاه محوری نداشته و اصولا در اولویت کارگزاران نظام قرار ندارد و بدین لحاظ می‌توان مدعی شد که شایستگی و توانمندی حرفه‌ای وزنی در معادلات‌ سیاسی و ساختار قدرت ندارد. همچنین به باور دکتر‌مقصودی، قدر‌ناشناسی و برچسب‌زنی که در تاریخ‌معاصر به بخشی از فرهنگ‌سیاسی بدل شده است و اصولا سرنوشت مذاکره‌کنندگان در حوزه صلح و مصالحه با تهمت و افتراهای‌ تاریخی همراه خواهد بود، برخلاف جنگ‌طلبان و آتش‌افروزان که در‌صدر نشسته و قدر دیده‌اند.

دکتر مقصودی در پایان اذعان داشتند که، مشخصا بر‌خلاف دور اول مذاکرات در مورد بر‌جام در دوره اوباما‌، وزن تیم مذاکره‌کننده و دستگاه‌دیپلماسی به شدت تقلیل یافته و تاثیر جدی بر تصمیم نظام بر شیوه تعامل با طرف‌های مذاکره‌کننده نخواهد داشت، و در این مرحله تیم مذاکره‌کننده بیشتر مجری اوامر و نواهی‌ تصمیم‌گیرندگان و سیاستگزاران کلیدی نظام خواهد بود و ابتکار عمل و مهارت مذاکره‌کنندگان در حاشیه رینگ خواهد بود.

آدرس:

http://www.iirjournal.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%87/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%87.html

پرونده خرداد ماه (iirjournal.ir)

گزارش پرونده خرداد 1400.pdf

 

پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران؛ اول بهمن 1390http://jamaran.ir/fa/NewsContent-id_20175.aspx   اشاره: دکتر مجتبی مقصودی، استاد علم سیاست و رییس انجمن علوم سیاسی ایران، میهمان برگ چهارم اقتراح « برابری قومی؛ بینش عدالت‌طلبانه قومی و مذهبی معمار نظام » پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران است. وی در این گفتگو، با تحلیل تاریخی مساله قومیت در ایران، به تاکید بر رعایت حقوق شهروندی و حقوق قومیت ها، اجرای اصل 15 را نخستین راه چاره می داند و می گوید: نباید در شرایط فعلی اجرای اصول ۱۵ و ۱۹ را به تعلل واگذار نماییم. این استاد علوم سیاسی، در جای دیگری از گفتگو می گوید: متاسفانه همچنان کفه ترازو به سمتی سنگینی می کند که در ایران مسایل قومی  به خارجی ها پیوند زده و از تحلیل و تبیین واقعی، همه جانبه نگر و واقع بینانه سرباز زده می شود.     آقای دکتر! شما در کتاب «تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه ها» دو  واژه مهم را در حوزه مطالعات قومی مفهوم یابی کردید؛ قومیت و بحران قومی. در ابتدای مصاحبه می خواهم به همین دو مفهوم بپردازیم. برخی از صاحبنظران بر این نکته تاکید دارند ، که در جامعه ایران پدیده و تحولی به نام بحران قومی نداشته و نداریم. برای من جالب بود که شما ضمن نقض این دیدگاه، این بحران قومی را بررسی و تشریح و در مواردی انضمامی و مصداقی کرده، به توصیف و چند و چون آن پرداخته اید. می‌خواهم ابتدا شما تعریفی جامعه شناختی از قومیت در ایران ارائه کنید بعد بحث های بعدی را پی بگیریم.    قوم و قومیت و هویت قومی با مولفه های فرهنگی مثل زبان، مذهب، پیشینه تاریخی، سنن دیر پا، سمبل های فرهنگی و ...  مورد شناسایی قرار می گیرد.‌ دومین عنصر در شناسایی قوم و قومیت و هویت قومی تعاملات اجتماعی است این تعاملات اجتماعی موجب شکل گیری هویتی به نام قوم می شود. این تعامل به دو گونه است یک تعامل درون قومی و دیگری تعامل با دیگران. تعامل درون قومی باعث انسجام و هویت یابی می شود و تعامل بیرونی هم از طریق غیریت سازی و دیگرشناسی، خود و هویت قومی معنا پیدا می کند سومین عنصر موثر در فهم قوم، قومیت و هویت قومی، آگاهی قومی است. وجود این سه عنصر تعلقات قومی را رقم می زند؛ بدین لحاظ  مفهوم قومیت مفهومی جدیدتر از اقوام است. اقوام در همیشه‌ی تاریخ وجود داشته است اما همزمانی این سه عنصر؛ یعنی وجود شناسه های فرهنگی، آگاهی  های هویتی و تعاملات اجتماعی در قرن بیستم و گسترش وسایل ارتباطی و اطلاعاتی باعث شد جوامع به لحاظ هویتی بیش از گذشته از هم تفکیک شوند و مفهوم هویت قومی برجسته شود    و آیا در ایران، با همین تعریف شما، مفهوم قومیت شکل گرفته است؟ یعنی مثلا قومیت را با این سه مولفه ای که گفتید می توانیم بر کردها اطلاق کنیم؟   بله. در ایران نیز هر سه عامل مذکور به ویژه از قرن بیستم موجبات شکل گیری و به مفهوم دقیق تر برجسته سازی هویت های قومی شد. هر چند در گذشته جامعه ایران، جامعه ای ایلی- عشیره ای بوده است، ولی همزمان با شکل گیری مفهوم دولت مدرن، مفهوم قومیت نیز شکل گرفت. به عبارتی هویت های قومی هم متاثر از شکل‌گیری مفهوم ناسیونالیزم در معنای کلان آن در کشور شکل گرفت. با تدوین قانون اساسی و استقرار دولت مدرن هویت ناسیونالیستی جدید و "ما"ی جدید پا به عرصه وجود گذارد. در قبال برجسته سازی این "ما"ی جدید، "ما" های قومی نیز برجسته سازی شد. بعد هم در طول دوران حاکمیت پهلوی این هویت سازی ناسیونالیستی برجستگی و نمود بیشتری پیدا کرد و بارز شد.    برخی صاحبنظران این نکته را مطرح می کنند که مفهوم قومیت، مفهومی انفعالی و تدافعی است یعنی هویت خواهی های قومی محصول نفی و انکار است. اگر چه در رویکرد کلان؛ انکار و رد این نظریه مشکل می باشد ولی قطعا در ایران برجسته سازی سیاست نفی و انکار بلاموضوع می نماید. به علاوه نباید از یاد برد که بخشی از این هویت سازی ها و هویت خواهی ها محصول دنیای مدرن است. در خلال شناسایی هویت ملی، ابزارهای آموزشی و رسانه ای عصر مدرن، این فرصت را در اختیار ما قرار می دهد که ما هویت محلی و قومی خودمان را هم بشناسیم.