گزارشی از

کارگاه آموزشی ۲۰ گام اساسی در فهم تحولات قومی

به اهتمام انجمن‌های علمی مطالعات صلح ایران و علوم سیاسی ایران

 

"کارگاه آموزشی ۲۰ گام اساسی در فهم تحولات قومی" با حضور تعدادی از علاقمندان در چهارشنبه سوم بهمن ۱۳۹۷ در دفتر انجمن علوم سیاسی ایران در دو نوبت صبح و بعدازظهر برگزار شد و مورد استقبال علاقمندان قرار گرفت.

مدرس این کارگاه دکتر مجتبی مقصودی رئیس هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران و صاحب‌نظر مسائل قومی بوده و در پنج ساعت قدم به قدم گام‌های مؤثر در فهم و تجزیه و تحلیل نشیب و فرازهای تحولات قومی به ویژه در ارتباط با ایران به لحاظ نظری، روشی- رویکردی و انضمامی را مورد طرح و بررسی قرار دادند و تلاش نمودند تا به زبانی ساده به فهماسازی مباحث اصلی و پایه‌ای در این حوزه بپردازند.

 در مقدمه مدرس کارگاه ضمن اشاره به این نکته که علیرغم ظهور و بروز عصر جهانی شدن، انقلاب در عرصه‌های ارتباطی و  اطلاعاتی و تجلی دهکده جهانی، توسعه صنعتی و پسا صنعتی و عام گرایی، موضوع قومیت‌ها و مسئله قومی و خاص گرایی همچنان در دستور کار جامعه جهانی و دولت‌های ملی است و کم و بیش طیف وسیعی از کشورهای کمتر توسعه یافته، در حال گذار و توسعه یافته را تحت تاثیر قرار داده است به طرح اهمیت موضوع پرداختند؛ همچنان که فعال شدن شکاف‌های قومی و تأثیرات جدی متغیر نوظهور قومیت در مناسبات ملی و منطقه‌ای و بهره برداری بازیگران فرا منطقه‌ای در معادله و موازنه قوا در منطقه در سال های اخیر، موضوع قومیت را در ایران بیش از پیش، از اهمیت و حساسیت برخوردار ساخته است و تولید طیف وسیعی از آثار و تألیفات را به همراه داشته است.

پس از مقدمه‌ی نسبتاً مبسوط، سخنران به تشریح گام به گام محورهای اصلی کارگاه پرداختند.

پس ازتوصیف وجود تنوع و تکثر قومی در ایران و جهان به مثابه یک واقعیت، در گام بعدی به اپیدمی مطالعات قومی در دو دهه‌ی اخیر در جهان و ایران، به نقش مدرنیست‌ها، لنینیست‌ها، ویلسونیست‌ها و ناسیونالیست‌ها در تولید و گسترش ادبیات نظری و تجربی پرداختند.

رهیافت‌ها، رویکردها، سیاستگذاری‌ها و آسیب‌شناسی‌های گام‌های بعدی "فهم تحولات قومی" بود که در این کارگاه مورد طرح و برسی قرار گرفت.

در انتها این کارگاه، با پرسش و پاسخ شرکت کنندگان خاتمه یافت.روابط عمومی انجمن علمی مطالعات صلح ایران

کارگاه آموزشی پژوهشی      

  ۲۰ گام اساسی برای فهم تحولات قومی

 

مدرس: دکتر مجتبی مقصودی

رئیس هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران

تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه هانویسنده: دکتر مجتبی مقصودیچاپ دوم، تهران: موسسه مطالعات ملی، 1382 512صص

مقدمه   تعدد و تنوع اقوام تشکیل دهنده جامعه ایران به نحوی است که اطلاق واژه‌ "جامعه چند قومی" بر ترکیب جمعیتی آن، از واقعیتی غیر قابل انکار خبر می‌دهد. حضور و زندگی قومیت‌های مختلف چون فارس‌ها، آذری‌ها، کردها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها، عرب‌ها و لرها در جوار یکدیگر و در چارچوب جغرافیای سیاسی واحد، بیانگر تنوع فرهنگی - قومی جامعه ایران است.   در واقع الگوی فرهنگی - قومی کشور ایران همانند فرش‌های چشم نواز و نفیس کشورمان که برغم ویژگی‌های مشترک، از رنگ‌ها و طرح‌های متمایز و متنوعی بهره برده و بافته شده‌اند، الگوی پیچیده‌ای متشکل از گروه‌های قومی، زبانی، مذهبی، نژادی، فرهنگی و منطقه‌ای را به معرض نمایش می‌گذارد، تا جایی که به جرات می‌توان ادعا کرد این تنوع و پیچیدگی، خصیصه بنیاد - نه خاص - جامعه ایران است.   در طول تاریخ، هر یک از اقوام ساکن در ایران به سهم خود در نضج، دوام و استمرار تمدن ایرانی شرکت داشته و به رغم نشیب و فرازهای فراوان، توانسته اند به طرق مختلف، حیات سیاسی این مرز و بوم را پاس بدارند.   اگر همنوایی، همدلی و همزیستی مسالمت آمیز و برادرانه را به عنوان قاعده‌ای کلی بر مناسبات اقوام ایرانی بپذیریم، در کنار این قاعده، برهه‌هایی نیز وجود داشته که بر این روابط، سطوح مختلفی از تنش، منازعه و بحران حاکمیت پیدا کرده است.   این برهه‌ها در تاریخ معاصر ایران، به ویژه در یک صد ساله اخیر به تعداد معدودی قابل شناسایی و طرح و بررسی است. سال‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب مشروطیت، اواسط دهه 1320 ه.ش و نیز اولین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی، سه مقطعی هستند که در تاریخ معاصر ایران به واسطه شدت و دامنه بحران، طول زمانی مناقشات، نوع و میزان درخواست‌ها، حجم تلفات، صدمات و خسارات، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشند.  

فصلنامه مطالعات ملی؛ سال چهارم، شماره 13، پاییز 1381:  206 - 185                                                                                                                   دکتر داود میر محمدیالف) شناسنامه اثر   کتاب “تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه‌ها”، تألیف دکتر مجتبی مقصودی در سال 1380 توسط مؤسسه مطالعات ملی با قطع وزیری و در 512 صفحه انتشار یافت و در فروردین 1382 به چاپ دوم رسید. این کتاب متشکل از هفت بخش و 19 فصل است که منازعات و بحران‌های قومی را از ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، روان‌شناختی و تاریخی مورد بررسی قرار داده است. به لحاظ ساختاری، کتاب را می‌توان به چهار قسمت اصلی تقسیم کرد:1- قسمت نخست که رویکردی نظری دارد و نویسنده در آن سعی کرده است رهیافت‌های مهم نظری را که به کمک آن می‌توان بحران‌ها و ستیزهای قومی را تحلیل و تبیین نمود، ارائه نماید. این قسمت از کتاب سه بخش و هشت فصل (239 صفحه) را به خود اختصاص داده است.2- قسمت دوم، رویکردی عملی و واقع‌گرا دارد. در این قسمت نویسنده کوشیده است بحران‌های قومی تاریخ معاصر ایران را در دو مقطع پس از انقلاب مشروطه (بین دو انقلاب) و بعد از انقلاب اسلامی در قالب دو بخش (بخش‌های چهارم و پنجم) و هفت فصل (فصل‌های نهم تا پانزدهم) بررسی و تشریح کند.3- در قسمت سوم یافته‌های تحقیق ارائه شده است. نویسنده در این قسمت علل و زمینه‌های بروز بحران‌های قومی در ایران را براساس مدل نظری و مفهومی در قالب یک بخش (ششم) و چهار فصل در 55 صفحه ارائه کرده است.4- قسمت انتهایی کتاب (بخش‌ هفتم) را جمع‌بندی مباحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادات تشکیل می‌دهد که جمعاً شامل 14 صفحه می‌گردد. و در آخر، کتاب با ارائه فهرست منابع، مآخذ، یادداشت‌ها و نمایه‌ به پایان رسیده است.