دکتر مجتبی مقصودی

دانشیار رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی


دانشیار رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

طبقه بندی موضوعی
بایگانی
آخرین نظرات

نشست کتاب کنشگران مرزی

جمعه, ۲۴ آذر ۱۴۰۲، ۱۱:۲۴ ب.ظ

 

گزارش نشست نقد و بررسی

 کتاب کنشگران مرزی

نشست "نقد و بررسی کتاب کنشگران مرزی" به همت انجمن علمی مطالعات صلح ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۲ در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست که توسط روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی تنظیم شده با افزوده هایی در ادامه می آید. در این نشست علاوه بر نویسنده کتاب دکتر مقصود فراستخواه جامعه شناس و استاد برنامه ریزی توسعه آموزش عالی، دکتر مجتبی مقصودی دانشیار دانشکده علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز و بنیانگذار انجمن علمی مطالعات صلح ایران ، دکتر محمد منصورنژاد دین پژوه عضو هیات مدیره انجمن علمی صلح ایران و دکتر مریم خالقی به عنوان دبیر گروه کتاب و صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران مشارکت داشتند.

 

مجتبی مقصودی: رسالت انجمن مطالعات صلح می تواند با نظریه کنشگران مرزی وجه جدیدی پیدا کند

مجتبی مقصودی از اساتید دانشگاه، بیان داشت: توماس اسپریگنز نویسنده کتاب "فهم نظریه های سیاسی" یک الگوی چهار وجهی برای نظریه پردازی ارائه داده است که شامل مشاهده بحران و بی نظمی، تشخیص درد، بازسازی جامعه آرمانی و راه حل برای درمان درد است که این الگو در مورد کتاب اخیر مقصود فراستخواه هم صادق است. نظریه کنشگران مرزی تنها یک نظریه نیست بلکه یک رهیافت مطالعاتی است؛ به علاوه اگرچه نویسنده مدعی آینده پژوهی و ارائه راهبرد نیست ولی مثل هر نظریه ای، علاوه بر توضیح و تعریف، تبیین و تعلیل، راز و رمز گشایی، آینده پژوهی و ارائه راهبرد نیز در بطن خود دارد؛ همچنان که در کتاب "کنشگران مرزی" دایره واژگانی نویسنده و پختگی اثر خودنمایی می کند.

از نظر فراستخواه موجودیت نام ایران، صلح و همبستگی اجتماعی مدیون کنشگران مرزی است. با چنین مقدماتی می توان مدعی شد که ادبیات و نظریه کنشگران مرزی ارتباط وثیقی با مأموریت و رسالت انجمن مطالعات صلح ایران می یابد و آنهم تلاش برای دستیابی به اهداف توسعه ای، انسانی و اخلاقی در سایه ایثار و گذشت از طریق گفتگو، مصالحه، چانه زنی، مذاکره، معامله، بده و بستان

وی افزود: اما سوالاتی هم در مورد این کتاب مطرح است از جمله اینکه آیا کنشگری مرزی ترویج نوعی فرصت طلبی و اپورتونیسم سیاسی- اجتماعی نیست؟ انتخاب سیاست صبر و انتظار، عافیت طلبی، بی عملی و انتظار تا رسیدن میوه محصول نیست؟ کنشگری مرزی به شکلی پنهان و ظریف می تواند به نوعی کاسبی مرزی تبدیل شود.... و هر کس را بتوان در این زمره قرار داد؟ و هر کسی را با این لیبل و برچسب تطهیر کرد؟

در بحث کارکردهای کنش مرزی، این کنشگران در پنج سطح طبقه بندی می شوند: سطح ایجاد یا تاسیس، سطح امداد یا تقویت، سطح اصلاح و سپس سطح اخطار و در نهایت -یعنی در مواردی که هیچ یک از اینها امکان نداشته است- در سطح انتقال؛ انتقال برای کاهش هزینه های جایگزینی و جلوگیری از هزینه های فروپاشی بیش از حد ساختارها.... بدین ترتیب آیا کسانی مثل فروغی، وثوق الدوله و قوام السلطنه را می توان در این جایگاه دید؟

جابجایی محتوای مفاهیم روبرو نیستیم و آیا در  نظریه کنشگری مرزی مرزهای میان خدمت و خیانت جابجا نمی شود؟ آیا

آیا در  نظریه کنشگری مرزی رادیکالیسم و انقلابی گری، بسیج گریی و عدالت خواهی رادیکال نفی نمی شود و جای خود را به مصالحه و چانه زنی نمی دهد؟

وجه غالب کنشگری با ظرفیت بسیج و بسیج گری اجتماعی و سیاسی تعریف می شود؛ حال آنکه نظریه کنشگری مرزی در عمل اجتماعی- سیاسی بسیج گری را در دستور کار ندارد.

 

محمد منصورنژاد: می توان در سطح فرا ملی و فرو ملی هم از نظریه کنشگران مرزی استفاده کرد

محمد منصورنژاد از اساتید دانشگاه، بیان داشت: قبلا دو یادداشت در مورد کتاب "کنشگران مرزی نوشته ام و تقدیم نویسنده کرده ام. پیشنهاد می کنم مراسم نکوداشتی برای مقصود فراستخواه برگزار شود که او در ابعاد مختلف کم نظیر است از جمله در اخلاق فردی و اجتماعی. او قلب سلیم دارد، مهربان، خوش برخورد و نقدپذیر است. وی استاد روش تحقیق است و بسیار روشمند صحبت می کند. او دردمند ایران است و البته خود مصداق بارز کنشگر مرزی است.

وی افزود: می خواهم از منظر اجتماعات علمی درباره کتاب صحبت کنم. درباره اجتماعات علمی در ایران سه نظر وجود دارد. عده ای معتقدند در ایران اجتماعات علمی نداریم. عده ای دیگر می گویند اجتماعات علمی داریم اما ضعیف است و دسته سوم معتقدند اجتماعات علمی داریم و نشانه اش همین نشست ها است. دیدگاه مقصود فراستخواه به نظریه دوم نزدیک تر است. اما سوال مطرح می شود که چرا اجتماعات علمی ما ضعیف است؟ در جواب می توان گفت ما باید آثار همدیگر را بخوانیم، نقد کنیم و رفرنس بدهیم که متاسفانه کمتر این کارها را انجام می دهیم.

او ادامه داد: در مقدمه کتاب، از نظریات متفکران خارجی استفاده شده است. اما آیا ما ایرانیان کسی را نداشته ایم که تأملی داشته باشد؟ البته این کتاب برخلاف کتاب "ما ایرانیان"که با یک نگاه واگرایانه و به نوعی منفی نگرانه نوشته شده است، کتابی است که امیدوارانه وارد مسائل ایران شده است. البته این کتاب در حال حاضر یک تبیین است و باید به سمت تجویز هم برود. هم چنین باید مشخص هم بشود که کنشگر مرزی چه کسی نیست؟ در نهایت می توان در سطح فرا ملی و فرو ملی هم از نظریه کنشگران مرزی استفاده کرد.

 

مقصود فراستخواه: تحولات ایران با کنشگران مرزی بهتر تبیین می شود

مقصود فراستخواه نویسنده کتاب "کنشگران مرزی" اظهار داشت: این چهارمین جلسه نقد این کتاب است. معنقدم که نقادان رهگشا هستند. حدود ۱۲ سال پیش در نشستی از مرحوم غلامحسین صدیقی به عنوان یک کنشگر مرزی نام بردم و از آن جا استارت تالیف این کتاب زده شد. این که فردی بعد از گذشت چند سال دیدگاه هایش ویرایش شود، سعادتی است به شرط این که توجیه درستی داشته باشد ولی در مورد خودم حسم این نیست و این کتاب را به عنوان چایگزین کتاب "ما ایرانیان" نمی بینم. در "ما ایرانیان" ساختارها را نقد کردم اما کتاب "کنشگران مرزی" روش پژوهشی دیگری دارد.

وی افزود: نظریه کنشگران مرزی می گوید که ایران را با قهرمانان و اهریمنان نمی توان توضیح داد. ما تاریخ درشت را می خوانیم ولی تاریخ میانی و جزئیات و تاریخ مردم را نمی خوانیم و فقط فاتحان و سرکوبگران را می بینیم. تحولات ایران با کنشگران مرزی بهتر تبیین می شود. هم تغییرات و هم بقا با کنشگر مرزی بهتر توضیح داده می شود. کنشگران مرزی یک طیف خاکستری بزرگ هستند.

او اضافه کرد: ایران را با ساختار نمی توان توضیح داد. برای جوامعی که تثبیت شده اند ساختار مهم تر است اما برای جوامعی مانند ایران که ساختارهایش هوشمند نیستند، کنشگران هوشمند خیلی مهم هستند. در کتاب، ۱۶ محدودیت برای کنشگران مرزی ذکر کرده ام.