بازنگری رشته علوم سیاسی در روزنامه جام جم نویسنده: مصطفی انتظاری هروی روزنامه جام جم، شماره 4009 به تاریخ 1393/4/8 ، صفحه 7 (گفت و گو)   برنامه تحول و ارتقای دوره کارشناسی علوم سیاسی در سه بخش کلیات، عناوین دروس و سرفصل ها تدوین شده و از ابتدای امسال در دانشگاه ها به دانشجویان جدیدالورود این رشته تدریس می شود. این را منوچهر محمدی مسئول کارگروه تحول علوم سیاسی گفته و اضافه کرده است: مرحله بعدی کار اعضای کارگروه، بررسی سرفصل های مقطع کارشناسی ارشد این رشته است و استادان علوم سیاسی برای آشنایی با تدریس واحدهای جدید قرار است در تابستان دوره آموزشی بگذرانند. با وجود این 160 استاد علوم سیاسی در نامه ای به رئیس جمهور، از او خواسته اند مانع اجرای این اصلاحات شود. در این نامه تصریح شده است: «ما اعضای هیات علمی و مدرسان علوم سیاسی دانشگاه های کشور با تاکید بر ضرورت بازبینی و اصلاح عناوین و سرفصل های رشته علوم سیاسی مطابق اصول و بنیان های موردنظر، اعلام می داریم آنچه به نام اصلاح عناوین و سرفصل های رشته علوم سیاسی تاکنون انجام شده با کمترین مشارکت و تائید اعضای هیات علمی گروه های علوم سیاسی و نهادهای مرجع و معتبر علمی حوزه علم سیاست بوده و از آسیب ها، تنگناها، نواقص و خلاهای جدی برخوردار است؛ به نحوی که چشم انداز اجرای آن وارد کردن آسیب های جبران ناپذیر به رشته علوم سیاسی خواهد بود.» دکتر احمد نقیب زاده، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، ازجمله امضاکنندگان همین نامه انتقادی است که هرچند اصلاح سرفصل های رشته علوم سیاسی را لازم می داند، اما معتقد است برای این اصلاحات باید از ظرفیت استادان برجسته این رشته استفاده کرد. او در گفت وگو با جام جم از برخی نگاه ها به دانشگاه برای تربیت دانشجویان انتقاد می کند. با وجود این دکتر محمدرضا مرندی، استادیار گروه تربیت مدرس معارف اسلامی دانشکده الهیات و ادیان شهید بهشتی که عضو کارگروه بازنگری است با دفاع از گام برداشته شده برای تحول در علوم سیاسی، هرچند تاکید می کند هیچ طرحی بی نقص نیست، اما معتقد است برای بازنگری سرفصل های علوم سیاسی از نظر جمع کثیری از استادان برجسته کشور استفاده شده است.         دکتر مرندی می گوید برای اصلاح عناوین، از ظرفیت های دانشگاهی استفاده شده است.منتقدان بازنگری، پیشنهادهای خود را ارائه دهند.شما از اعضای کارگروه بازنگری علوم سیاسی هستید، می خواهم بدانم ایده بازنگری از چه زمانی مطرح شد؟    تقریبا چهار سال قبل بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیات علمی دانشگاه ها، بر ضرورت توجه به علوم انسانی تاکید کردند و اما تصریح کردند که نه این علوم انسانی. در واقع تاکید ایشان این بود که بین علوم انسانی و مبانی دینی هماهنگی ایجاد شود و این خود نیازمند تحول بود. همان جا بحث شد مبانی علوم انسانی غربی مادی است، اما مبانی اسلامی فراتر از چنین نگاهی است.    پس از آن بود که شورای عالی انقلاب فرهنگی کمیته ارتقا و تحول علوم انسانی را به ریاست دکتر حدادعادل تشکیل داد. دکتر حداد خودشان هم به مبانی دینی و هم فسلفه تسلط دارند. در همین راستا تقریبا از سه سال و نیم پیش کارگروه هایی در ذیل این کمیته تشکیل شد.        چه تعداد از استادان علوم سیاسی با کارگروه مربوطه در ارتباط بودند؟    هر کارگروه دارای کمیته های اقماری بود که بین 40 تا 50 استاد برجسته هم در علم سیاست و هم در علوم دینی با آن مرتبط بودند و نظرات کارشناسی خود را ارائه می دادند.    ما در همین ارتباط در گرایش های متنوعی چون مطالعات جهان، مطالعات سیاسی و مطالعات اندیشه اسلامی، کار تصویب عناوین دروس را پیگیری می کردیم و برای تعیین سرفصل ها نیز از صبح تا عصر هر روز گاهی در جلساتی طولانی به مدت پنج ساعت به بحث و بررسی می پرداختیم.        یعنی به مدت سه سال و نیم هر روز صبح تا عصر جلسه تشکیل می شد؟    نه، این جلسات تا یک سال و نیم ادامه داشت و پس از تصویب عناوین و سرفصل های کارشناسی و کارشناسی ارشد توانستیم عناوین مقطع دکتری را هم بازنگری کنیم. همچنین برای تسریع در اعمال این سرفصل ها افرادی برای تدوین منابع مشخص و به انتشارات سمت معرفی شدند و با آنها قراردادی منعقد شد. ازجمله با خود من قراردادی برای آماده سازی منبع بسته شد.        با این حال 160 استاد علوم سیاسی در نامه ای به رئیس جمهور گفته اند استادان علوم سیاسی در جریان بازنگری نبوده اند. چرا؟    نه، این طور نیست. اولا از دانشگاه های معتبر تهران و قم استادانی در این فرآیند حضور داشتند، علاوه بر آن وقتی طرح اولیه آماده شد، برای همه گروه های علوم سیاسی دانشگاه های سراسر کشور ارسال شد تا نظر دهند.    بسیاری نظر اصلاحی خود را ارائه کردند و دوباره بررسی شد. این طور نبوده که یک عده محدود بازنگری را انجام داده باشند. در میان استادان فعال این حوزه، هم استاد تمام وجود داشت، هم دانشیار و هم استادان آشنا به مبانی دینی؛ البته در گرایش هایی که به این تخصص نیاز بود.        اما 160 استاد علوم سیاسی منتقد این طرح هستند. این تعداد کمی نیست؟    طبیعی است وقتی استادی یک عمر سرفصل و منبع مشخصی را تدریس کرده، در برابر تحول مقاومت می کند. به هر حال تفکر سکولار بین استادان ما وجود دارد. البته من به استادان منتقد جسارت نمی کنم و نمی گویم همه اینها سکولار هستند.    شاید مطلع نبوده اند و شاید هم تحت تاثیر تبلیغات قرار گرفته اند. به هر حال طرح ارائه شده با نگاهی جامع بررسی شده و با این حال ما نمی گوییم فاقد اشکال است. هر مصوبه ای باید به طور آزمایشی اجرا شود تا در عمل موارد اصلاحی مشخص شود.        بنابراین پیشنهاد شما این است که استادان منتقد، پیشنهادهای اصلاحی خود را اعلام کنند؟    بله، پیشنهادهای اصلاحی شان را ارائه کنند. اتفاقا همین یکشنبه ما جلسه ای درباره موارد اصلاحی داشتیم. ما که نمی گوییم آنچه تدوین شده وحی منزل است. کمیته ای که کار بازنگری را انجام داده در ادغام با کمیته وزارت علوم تشکیل و نظرات جامعی در آن مطرح شده است.        طرح بازنگری صرفا محدود به اصلاح عناوین و متون است یا گام های بعدی هم دارد؟ مثلاتوجه به استادان علوم سیاسی...    گام های بعدی دارد. ما پیش از اصلاح عناوین و سرفصل ها راهکارهای ارتقا و به روز رسانی علم سیاست را احصا کردیم که ازجمله آنها تربیت استاد است؛ استادی که هم مطلع به علوم روز باشد و هم نگاه بومی به مسائل داشته باشد. منظور از نگاه بومی، نگاه ایدئولوژیک نیست.    ایدئولوژی یک بُعد آن است. نگاه بومی یعنی این که علم سیاسی ناظر به مسائل بومی کشور باشد. حتی در هند هم شما می بینید بحث بومی سازی علوم انسانی مطرح است، یعنی نظرات علمی متناسب با شرایط و مقتضیات آن کشور مطرح شود. این طور نباشد که بر مبنای ویژگی های جامعه آمریکا یا اروپا تئوری های توسعه تعریف و تدریس شود.    دکتر نقیب زاده معتقد است اصلاح سرفصل های دروس سیاسی در دانشگاه باید از طریق برجسته ترین استادان صورت گیرد        امور دانشگاه به دانشگاهیان واگذار شود        آقای دکتر  احمد نقیب زاده، موضوع بازنگری در سرفصل های علوم سیاسی مدتی است به بحثی داغ در محافل آکادمیک و رسانه ای کشور تبدیل شده و هرچند گفته می شود این بازنگری قرار است از اول مهر اعمال شود، اما جمعی از استادان علوم سیاسی با این طرح مخالفت کرده اند که شما هم ازجمله همین منتقدان هستید. به نظر شما آیا سرفصل های علوم سیاسی نیاز به تغییر نداشت؟    چرا، احتیاج به تغییر وجود داشت، اما موضوع بازنگری نهایی نیست... .        بله، اما می خواهم بدانم مخالفت شما با بازنگری به معنای دفاع از سرفصل های موجود است؟    نه، سرفصل های فعلی علم سیاست غلط است و نیاز به تغییر دارد. دلیل این مشکلات هم فضای احساسی حاکم بر کشور در سال های ابتدایی انقلاب است که می خواستند همه چیز در دانشگاه گفته شود. برای همین هم بود که ابتدا آمدند و هشت واحد با موضوع «شناخت ماهیت امپریالیسم» پیش بینی کردند. بعد که دیدند این حجم مطلب برای ارائه وجود ندارد، شد شش واحد، سپس چهار واحد و حالاهم دو واحد که از همان اول باید همین دو واحد می بود. در این نگاهی که اشاره کردم، می خواستند از طریق دانشگاه همه چیز را منتقل کنند. این نگاه درستی نیست، چون جهان مدام در حال تغییر است و فضا عوض می شود. بنابراین آنچه در دانشگاه باید تدریس و به دانشجو منتقل شود، آموزش شیوه های تحقیق و پژوهش است و سرفصل های علم سیاست با فرض تغییر، باید براساس چنین نگرشی تغییر کند.        بازنگری فعلی چنین جهتی ندارد؟    مشکل اینجاست که بازنگری را کسانی انجام داده اند که توانایی چنین کاری را نداشتند. برخی از آنها دچار رکود علمی بوده اند، برخی اصلادرجه استاد تمامی در دانشگاه هم ندارند و مثلابا درجه دانشیاری بازنشسته شده اند. اینها آمده اند عناوین دروس را تغییر دهند. چنین اقدامی مانند بسیاری از اقدامات دولت قبل، دیدگاه علمی ندارد. فرض کنید آمده اند ماجرای میکونوس را به عنوان یک سرفصل مطرح کرده اند. درباره این موضوع چه چیزی باید گفته شود؟ حتی اگر بحثی وجود داشته باشد، مگر می شود طرح کرد؟        البته گفته شده استادان از دانشگاه های مختلف کشور درگیر موضوع بازنگری بوده اند؟    ببینید، چنین موضوعاتی اصلادموکراسی بردار نیست که مثلابگویند از هر دانشگاه یک یا دو نفر را انتخاب کرده ایم. برای چنین کاری باید تاپ های این رشته انتخاب می شدند. این کار سختی هم نیست. باید موضوعات محوری تاریخی یعنی تاریخچه ها یا جامعه شناسی و نیز اندیشه ها همه را در کنار هم ببیند و نظام آموزشی به گونه ای فضا را آماده کند که سرفصل های مختلف کاملامنسجم مثل یک پانوراما به دانشجوی علم سیاست منتقل شود و وی بتواند در چهار یا پنج سال با تکیه بر مطالعات خود براساس روشی که در دانشگاه می آموزد، در حوزه های مختلف اطلاعات کسب کند یعنی سرنخ باید در دست دانشجو باشد، چون امکان ندارد کسی در دانشگاه همه چیز بیاموزد. دانشجو باید خودش مستقلابتواند تحقیق کند.    شما دانشگاه های خارجی را هم ببینید، همین است یعنی وقتی یک استاد سفارشنامه به دانشجو می دهد، در واقع تائید می کند این دانشجو می تواند در آن حوزه تحقیق کند.        تکیه شما بر توانمندی دانشجو در تحقیق به این معناست که شما موافق با افزایش سرفصل های مرتبط با روش تحقیق در دانشگاه هستید؟    روش تحقیق در دانشگاه فوق العاده مهم است، اما متاسفانه معمولادر دانشگاه ها این واحد را استادان ناوارد تدریس می کنند. دلیلش هم این است که استاد گمان می کند این درسی است که دانشجو تحقیق می کند و استاد فقط نظارت دارد، اما معلوم نیست کسی که خودش مقاله معتبر و کتابی ندارد، چطور می خواهد تحقیق کردن را به دانشجو یاد بدهد! سرنوشت دروس دیگر پایه، مثل مبانی علم سیاست و اینها، همه این طور است.        پیشنهاد شما برای اصلاح این روند چیست؟    اساسا با سیستم واحدی مخالفم و با سیستم سالانه موافق هستم که دانشجو مثلادر سال ابتدایی دروس تاریخی و مبانی را بخواند و بعد وارد عرصه تحقیق شود و هرچه بالاتر می رود با کار جدی تر تحقیق و پژوهش آشنا و درگیر آن شود. در همه جای دنیا تا مقطع لیسانس را سخت نمی گیرند، اما بعد از آن بسیار سخت می شود چون شما وارد حوزه تحقیق می شوید، اما این درس های موجود متناسب حال هیچ چیز نیست. یک مشت اطلاعات عمومی پراکنده است که به دانشجو منتقل می شود. البته به این طور مشکلات توجهی نمی شود چون کسی از دانشگاه انتظار تربیت سیاستمدار ندارد؛ سیاستمداری که تحصیلکرده بوده و راه و روش مستقل خودش را داشته باشد. این در حالی است که ما به سیاستمدار احتیاج داریم که اگر وارد سیاست عملی نمی شود، دست کم به مشاور سیاسی خوب برای دولت تبدیل شود که برای بحران ها راه حل پیدا کند.    برای اصلاح سرفصل های موجودی که اشاره کردید، شما هم به آن نقد دارید، دقیقا باید چه فرآیندی طی شود؟    کار ساده است. باید کار دانشگاه به دانشگاهیان واقعی واگذار شود. همان طور که کار یک بیمارستان باید به پزشکان واقعی یا کار پادگان ها به نظامیان واقعی واگذار شود. اگر این مسیر طی شود، گره باز خواهد شد. مشکل این است که امور از سوی افرادی پی گرفته شده که ممکن است سیاسی کار باشند، اما درک کاملی از مسائل علم سیاست ندارند.    ببینید، درست است که در مقابل روند جهانی شدن موضع می گیریم، اما در عمل در خدمت همین امواج جهانی شدن بوده ایم. جهانی شدن از دانشگاه می خواهد افرادی کارساز تربیت کند که کار عملی انجام دهند در حالی که ما خواستار افراد اندیشمند هستیم. برای همین در سطح جهان دوگونه دانشگاه داریم؛ یکی دانشگاه براساس نیاز بازار کار که اینها به لحاظ عملی آموزش می بینند. دیگری دانشگاه هایی که صاحب نظر تربیت می کنند. بسیار سخت می گیرند تا افرادی تربیت شوند که بتوانند مشکلات را حل کنند. البته ممکن است که عده ای در حین کار عملی هم به این حد از پختگی برسند. به هر حال ما هم نیاز به اندیشمند داریم و هم دانشگاهی که نیازهای عملی را تامین کند و نظام آموزشی باید به این سمت هدایت شود. این درحالی است که چون کار را به کاردان نمی دهیم، هم دانشجویان ناراضی هستند و هم سیستم سردرگم است.